لەسەر ووشكردنی تەواوی گۆلی ورمێ و تایبەت نەكردنی بووجە بۆ بووژانەوەی تێنەپەریوە كە نوێترین وێنەكانی بلاوكراوەی گۆلی ورمێ، نالەبار بوونی زیاتری بارودۆخەكەی پشت راست كردەوە. كەریمی میهری بە ئاماژە بە دۆخی گۆلی ورمێ وەبیری هێنایەوە كە ئەو گۆلە بە تەواوی ووشك بووە و هێشتاش هیچ برەپوولێك بۆ رزگار كردنی تەرخان نەكراوە .
باسی ووشككردنی بە ئانقەستی گۆلی ورمێ بە جۆرێك لە ناوەندە نێودەوڵ‌تیەكان كەوتۆتە بەرسەرەنج كە جێگری ئاوەدانكردنەوەی بەرێوەبەری گشتی سازمانی نەتەوە یەكگرتووەكان مانگی پووشپەری رابردوو لەگەڵ نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان و ژمارەیێك لە بەرپرسانی پاراستنی ژینگە بە مەبەستی پشكنینی رەوتی بەرێوەچوونی گەڵاڵەی كشت و كاڵی دامەزراو چاوی بە ناوەندەكانی پایلۆت لە ئازەربایجانی رۆژئاوا كەوت. هاولینگ شۆ، لە جەریانی ئەو سەفەرەدا وێرای وریایی سەبارەت بە ئاكامەكانی ووشك بوونی ئەو گۆلە وتی: نەمدەزانی كێشەكانی گۆلی ورمێ تا ئەو ئاستە بەرچاوە و ئەو چاوپێكەوتنە ئەزموونێكی گەورە بوو.
بە پێی راپۆرتی بەرنامەی ژینگەی نەتەوە یەكگرتووەكان (یوو ئێن پی) ئاستی ئاوی گۆلەكە لە ماوەی پانزدە ساڵی رابردوو بە شێوەیێكی بەرچاو كەم بۆتەوە، بە جۆرێك كەخەستایی خۆیەكەی زیاتر لە 300 گرەم لە لیترێكدایە واتە 8 بەرانبەر زیاتر لە سۆری ئاوی دریاكان.
رژیمی ئێران بە دروست كردنی نزیك بە 40 بەنداوی بچووك و گەورە لە بەردەم گۆلی ورمێ بەستێنەكانی ووشك بوونی ئەو گۆلەی رەخساندووە. وەك چۆن وێنەی ماهوارەیی لە ماوەی مانگەكانی رابردوو نیشانی دەدەن كەزیاتر لە 90 لەسەدی گۆلی ورمێ ووشك بووە. ئێستا یەكێك لە بەرپرسانی حكوومەتی دان بەوە دادەنێ كە تەواوی گۆلی ورمێ ووشك كراوە و هیچ بووجەێكیش بۆ بووژانەوەی تەرخان نەكراوە.
دەوڵە‌تی رۆحانی كە پێش هاتنە سەر كاری خۆی چەندین جار بەڵینی دابوو یەكەمین كاری دەوڵەتەكەی رزگاریی گۆلی ورمێ دەبێ، تەنیا 50 میلیارد تمەنی بۆ ئەو مەبەستە تەرخان كردووە بەڵام لەهەمانكاتدا لە مانگەكانی رابردوو بەهێنانەگۆرێی گەڵاڵەی گواستنەوەی ئاوی كەنداوی فارس بۆ ناوچەكانی كەویری یەزد بووجەیێك بە بڕی 3500 میلیارد تمەنی بۆ تەرخان كردووە.
بە ووسك بوونی گۆلی ورمێ گێژەلۆكەی خوێ نیوەی ئێران دەگرێتەوە
ووشك كردنی بە ئانقەستی گۆلی ورمێ لەماوەی ساڵەكانی رابردوو باسی گێژەڵۆكەكانی خوێی ئەو گۆلە و خستنە ژێر كاریگەری ژیانی خەڵك ئەو ناوچەیە بۆتە هۆی ئەوەی نیگەرانیەكان بەرەوسەر بچێ. بەرێوەبەری گشتی كاروباری كۆمەلایەتی پارێزگای ئیلام بە ووتنی ئەوەی كە كاتێ: وەڵاتێك لە 40 لەسەدی ئاوی ژێر زەمینی خۆی كەڵك وەربگرێ ، پێی دەوترێ كە چۆتە ناو قۆناغی دەسپێكی قەیرانەوە و ئەمرۆ ئەو ژمارەیە لە ئێران گەیشتووەتە 85 لەسەد. ناوبراو دەلێ : بە پێی كۆمەلێك بەراورد ئەگەر گۆلی ورمێ نەبووژێتەوە، زیاتر لە 10 ملیارد مەتری چوار گۆشە ی خوێ بە شێوەی گێژەڵۆكە دەبیتە هەڕەشەیێكی جیددی بۆ سەر 14 پارێزگای ئێران. پاییزی ساڵی رابردوو لەدوای هاتنی چەندین گێژەڵۆكەی خوێ نەخۆشانی دڵ و هەناسە زیاتر لە 30 لەسەد زیادی كرد. هەل و مەرجێكی لەم چەشنە لە ووشكاندنی گۆلی ئارالیش بیندرا كە تییدا چەندین نەخۆشی لە ناوچەكە پەرەی سەند و خەسارتێكی گەورەی پێك هێنا.
لە لایێكی دیكەوە شوێنەواری كارەساتاوی كەمیی ئاو لە ئێران نزیكتر لەوەیە كە حاشای لێ بكەی و نزیكتر لەوەشە كە بێ بایەخی بكەین و نزیكتر لەوەشە كە پێش بینی دەكرا و تەنانەت نزیكتر لەوەشە كە بتواندرێ چارەسەرێك بدۆزرێتەوە.
دوو ساڵ لەمەوبەر (ناسا) و ناوەندی لێكۆڵینەوەی كەش و هەوای ئەمریكا) لە لێكۆڵینەوەیێكدا دەریانخستبوو كە لە رۆژهەڵاتی ناوەراست و یەك لەوان ئێران، خولێكی 30 ساڵەی ووشكەساڵی بەرێوەیە. بە پێی ئەو لێكۆلینەوەیە لە ماوەی ساڵەكانی 1375 تا 1382 چەندین بەشی وەلاتانی تركیا و عێراق و سوریا ، 144 كیلۆمەتری چوار گۆشە ئاوی ژێر زەمینی خۆیان لە كیس داوە. واتە بە رادەی زەریای ئەلمەیت لە ئەردەن. 60 لەسەدی ئەو ئاوانە بە هێنانەدەرەوەی ئاوی ژێر زەمینی لەو ناوچانە بووە.
دكتۆر ناسر كەرەمی هەرێم ناس دەلێ: لەماوەی 30 ساڵێ رابردوو 70 لەسەدی ئاوە ژێر زەمینیەكان كە لەماوەی هەزاران ساڵ ئەنبار كرابوون بە كار براوە. بە پێی پێوەرە ئیستانداردەكان دەبێ تەنیا 20 لەسەدی بە كار ببردرێ ئەوە لە كاتێكدایە كە لە ئێران 80 لەسەدی بەكار براوە و ئەوە بە واتای قەیران دێ.
ئێستا لەپاش چەندها ساڵ كەمتەرخەمی لە راست ئاگاداركردنەوەكانی پسپۆرانی ئەو بوارە و رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان، بەرپرسانی رژیم باس لە رەهەندەكانی ئەو كارەساتە دەكەن و لەو پێوەندییەدا ئەندامی كومیسیۆنی وزەی مەجلیس باس لە ئەگەری قەدەغەكردنی كشت و كاڵ لە 13 پارێزگای ئێران دەكات و دەلێ: ساڵی 78 راگەێندرا كە چەندین شاری ئیران تا10 ساڵی تر ئاوی خواردنەوەیان دەبێ و لەو كاتەوە تائێستا 6 ساڵ تێپەریوە و ئێستا بارودۆخەكە بە چەشنێكە كە ئاوی لوولەكێشی لە 2 ساڵ لەمەوبەرەوە لە زۆرێك لە شارەكانی ئێران بۆ خواردنەوە نابێ و ئێستا كشت و كاڵ قەدەخە دەكرێ.
سەرجەمی ئەو هەل و مەرجە قەیراناوییە دەگەرێتەوە بۆ بەرێوەبەری ناژیرانەی دەسەلاتداریەتی ئاخوندی كە لە راست سەرەتایی ترین و زرورترین پێداویستیەكانی خەڵك بەوپەری كەمتەرخەمیەوە هەلس و كەوت دەكەن و بە جێی دابین كردنی ئاوی خواردنەوە لەبیری بەرزەخوازییەكانی پڕ تێچووی زیانهێنەری خویانەوەن.