باس كردنی سەربەخۆیی كوردستانی عێراق و كوردستانی سوریە دەگەرێتەوە بۆ ئەو هەل ومەرجە نوێ سیاسیە و زاڵ بوونی كورد بە سەر بەشێكی بەرچاو لەو دوو بەشە لە كوردستاندا و هەروەها لاواز بوونی دەسەڵاتی حكومەتەكان لە هەر دوو ووڵاتی عێراق و سوریە. هەر چەند باسی سەربەخۆیی كوردستانی سوریە چ لە ناوەندە سیاسیەكانی ناوخۆی ئەو بەشە لە كوردستان زۆر بە جیددی باسی لێ ناكرێ و هەروەها لە ناو تێكرای ناوەندە سیاسی و راگەێندنەكانی كوردیش كەمتر لەو پێوەندەدا قسەو لێدوان دەبیسترێ. هەروەها هاتنی هێزێكی نوێ بۆ گۆڕەپانی سیاسی عێراق و سوریە و دروست بوونی نەخشەییكی نوێی جوغرافیای سیاسی،دەورێكی كاریگەری هەیە لە سەرهەڵدان و گەرم داهاتنی باسی سەربەخۆیی. لەگەڵ بوونی ئەو راستیانەدا پێم وایە باسی سەربەخۆیی ئەگەرچی راستیەك ومافێكی حاشا هەڵنەگرە،بەڵام كاری جیددی و ئامادەكاری تەواوی بۆ نەكراوە.
٢- داعش هەرچی بێت بەشێوەیەكی جدی شەڕی لەگەڵ حكومەتی هەرێم نییە، رووی داعش لەدەوڵەتی شیعەیە...؟
دەبێ جیاوازی دابنێنین لە نێوان داعش و هێزەكانی سوننەی موخالفی حكومەتی مالیكی. بێگومان ئەو هەلومەرجەی لە ئێستادا لە ناوچە سوننی یەكانی عێراق لە ئارادایە تەنیا لە توانای داعشەوە نیە،بەڵكو ئەوە رقی پنگ خواردوی تێكرای سوننە لە عێراقدایە و چەندین لایەنی سوننی و خێڵ و عەشیرەتی عەرەب لە دژی هێزەكانی حكومەتی ناوەندی عێراق لە شەردان. هەر بۆیە بەشێكی بەر چاو لە جەماوەری سوننە و لایەنەكانی سوننە ئامادە نین جەنگ لە دژی هەرێمی كوردستان بكەن بە تایبەت كە دەبینن خەڵكی كوردستانیش هەروەك تێكرای سووننە لە عێراق لە لایەن حكومەتی مالیكی زوڵمیان لێكراوە. بەو پێیە دەبێ لایەنەكانی چەكداری سوننە روی چەكەكانیان لە هەرێمی كوردستان نەبێت. هەر چەند پێم واییە هەرێمی كوردستان بە نەچوونە ناو شەری داعش بریارێكی ژیرانەی دا، بەڵام بە مانەوەی هەرێمی كوردستان لە ناو وەڵاتی عێراق، بوونی داعش مەترسی دەبێ بۆ سەر هەرێمی كوردستان و كورد ناتوانێ بێ دەربەست بێ لە حاند هێزەكانی داعش لە باقی شارەكانی عێراق .
٣-ئەگەر ئیستا كە دەوڵەتی ناوەندی لاوازە و بە شەڕی داعشەوە خەریكە، فرسەتێكی لەبار نییە بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی، ئەو فرسەتە كەی دەبێ؟
بە باوەری من دروست نییە، تەنیا سەرهەڵدانی شەری داعش لە بەرانبەر حكومەت و لاوازی حكومەتی ناوەند وەك هۆێكی كۆنكرێتی و هەلی زێرین بناسین بۆ راگەیاندنی حكومەتی سەربەخۆی كورد. پرسی سەربەخۆیی پرۆسەییكی گەورەیەو ناكرێ لە سەر بنەمای ئاڵۆزییە كاتیەكان بنیاد بندرێ.لە پرسێكی ئەوەندە گرینگدا پێویستە بە وردی و بە شێوەی ریشەیی هەنگاو هەڵگیرێ و تەنانەت هەوڵ بدرێ لە ناو لایەنە عەرەبیەكان و جەماوەری عێراقیشدا لایەنگری بۆ پەیدا بكرێ ویان هیچ نەبێ موخالفانی ئەو پرۆسەیە كەم بكرێتەوە.لە لاییكی دیكەوە خەڵكی كوردستان ووشیار بكرێن بۆ ئەوەی لە ئەگەری سەرهەڵدانی هەرجۆرە ئاڵۆزی و جەنگێكی نوێ، زیاتر گیانی مقاومەت وفیداكاری لە خۆ نیشان بدەن و یەكگرتوویی تۆكمەو پتەویش لە ناو لایەنە سیاسیەكان بە وردی رەچاو بكرێ.
٤- كەس نییە مەخالفی دەوڵەتی كوردیبێت، بەڵام كەسیش نییە بە جیدیی و بەڕەسمی كاری بۆ بكات و رایگەینێت؟
ئەگەر زۆر جیدیش نەبێ بەلام كۆمەڵیك كاری بەرچاو لەو پێوەندییەدا كراوە كە ناكرێ لەبەرچاو نەگیردرێ.
دیارە لە ناو دانیشتوانی كوردستانی عێراقدا وەێ دەچێ توركەكان و نەكەمایەتیە ئایینی ونەنتەوییەكانی هەرێمی كوردستان بە راگەیاندنی دەوڵەتی كورد رازی و دڵخۆش نەبن.لە پێوەند كاری جیددی بۆسەربەخۆیی،وەك لە هۆكانی راگیاندنەوە دەبینین و دەبیستین باسی ئەو پرسە بە شێوەییكی جیددی و گەرم و گور لە ئاردایە.
٥-كە وایە چ شتێك رێگرە؟
پێوانە بۆ وەدی هاتنی ئەو خەونە لە مێژینەیە بە رای من دەگەرێتەوە بۆئەوەی كە لەو پرۆسەیە دا كۆمەڵیك فاكتەری دەرەوەیی بەرانبەر خولیا و ئاواتەكانی كورد دەوریان هەیە. وەك نەبوونی كاری هاوبەشی نێوان لایەنەكان و نوخبەی سیاسی هەروەها هەڕەشەو فشارە جیهانی و ناوچەییەكان و نەبوونی ئابووریەكی جێگیرو سەقامگیرو هێندێك دڵەراوكی لە ئەنجام وئەگەرە مەترسیدارەكانی دوای راگەیاندنی سەربەخۆیی. تا ئەو فاكتەرانە لە قازانجی كورد دا نەبن و دەرفەتی شیاو وەدی نەێ زەحمەت دەبێ بەرهەمی كارەكان لەو پێناوەدا بە ئاكام بگات.
٦-پرسیارێكی سادە ئەوەیە، راگەیاندنی دەوڵەتی كوردی كارێكی لە ئیمكان هاتووە یان نا، وە بۆچی؟
هەر نەتەوەیەك كە خاوەنی سنووری جوغرافیایی و ئابووری سەربەخۆ ،فەرهەنگ و زمان وكەلتوری تایبەت بە خۆی بێ، مافی سەربەخۆیی هەیە.لە گەڵ ئەو راستیەی كە گەلی كورد خاوەنی بە شی هەرەزۆری ئەو تایبەتمەندیانەیە،بەڵام بە هۆی گەمارۆ درانی كوردستان بە سەر چوار ووڵات كە كوردیان بە سەردا دابەش كراوەو، ئەو ووڵاتانەش دژایەتی بەرێوەبەریی كوردستان بە دەستی كورد دەكەن و تەنانەت هەڕەشەی بەرپا كردنی جەنگ و ئابڵوقەی جۆراوجۆر بە سەر كوردستاندا دەكەن،راگەیاندنی سەربەخۆیی بریارێكی قورس دەبێ ولە كاتی جێ بەجێ كردنی ئەو پرسەدا پێویستی بە خۆراگری درێژماوە هەیە.
٧- تێڕوانینی وڵاتانی ناوچەكە چییە، بە بۆچوونی تۆ، گوایا توركیاش لەگەڵیەتی، ئێران دژیەتی و عێراق نیگەرانەو سوریە بۆخۆی گیرۆدەیە؟
قسەی تێدا نیە كە دەسەڵاتەكان لە ووڵاتانی ئێران و عێراق و هەروەها سوریە موخالفی سەرسەخت و توندی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستانن.دیارە رژیمی ئێران جیاواز لە ترسی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان بە بوونی دەسەڵات و حكومەتێكی دیموكراتیك لە نزیك سنوورەكانی ئێران نیگەرانەو وهەر چەندی توانای هەبێ و بۆی بلوێ بۆ لاواز كردن و لە ناوبردنی دەسەڵاتی هەرێمی كوردستان كار دەكات. بەڵام وەك ئاشكرایە حكومەتی ئێستای تركیا دژایەتی لە گەڵ گشتپرسی و تەنانەت سەربەخۆیی هەرێمی كوردستانی عێراق نیە.حكومەتی توركیە پێوەندی بازرگانی وئابووری بەرینی لە گەڵ هەرێمی كوردستان هەیە كە لە سەردەمی ئێستادا پێوەندیە ئابووری و بازرگانیەكانی نێوان ووڵاتان دەوری سەرەكی هەیە لە گەرم داهاتنی پێوەندیەگشتیە سیاسیەكان. زۆر جارپێوەندیە ئابوری و بازرگانیەكان لە نێوان ووڵاتان بە گرینگتر لە پێوەندیە سیاسییەكان دەژمێردرێن.
٨-لەنێوان پارتی و یەكیەتی لەهەرێمی كوردستان دەوترێت جیاوازی و راوبۆچوون هەیە سەبارەت بەدەوڵەتی كوردی كە گوایا پارتی حەماسەتی زیاتری هەیە و یەكیەتی دەڵێت كەس لەئێمە دڵسۆزتر نییە ،بۆ ئەو مەسەلەیە؟
جیاوازی لە هەڵۆێستی پارتی دیموكرات و یەكێتی نیشتمانی لە لێدوانەكاندا دەردەكەوێ. لە هەڵۆێستی ووتاریی بەرپرسانی هەر دو لایەن، جۆرێك لە جیاوازی هەیە.جیاوازی نێوانیان، وەك دەڵێن لە سەر میكانیزمی بە دەوڵەت بوونە نەك دژایەتی هەوڵەكان بۆ سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان. وێ دەچێ بەشێك لە سەركردایەتی یەكێتی پێ یان پەسەند نەبێ لە ئێستادا حكومەتی سەربەخۆی كوردی لە هەرێمی كوردستان رابگەێندرێ.
٩- سازمانی خەبات ی كوردستان هەڵوێستی چییە لەسەر دروستبوونی دەوڵەتی كوردی؟
سازمانی خەبات باوەڕی وایە كە گەلی كورد مافی بێ ئەم لاو ئەولایەتی كە بە دوایین ویست ومافە بنچینەییەكانی بگات و پشتیوانی لە هەر بڕیارێكی جەماوەری هەرێمی كوردستانی عێراق دەكات بۆ گەیشتن بە داواكانیان كە لە گشت پرسی ڕایبگەێنن.
١٠- لەگەڵ ئەم باسە دەوڵەتی ئیسرائیل بەرەسمی رایگەیاند" كە پشتیوانی لەدەوڵەتی كورد نەكات ئەمە چۆن دەخوێندرێتەوە"؟
وەك ئاشكرایە دەوڵەتی ئیسرائیل لە خۆرهەڵاتی ناوەراستدا بە دەوڵەتان و میللەتانی نادۆست و دوژمن گەمارۆ دراوە، هەر بۆیە ئیسرائیل پێی باشە دەوڵەتێكی نۆێ لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەراستدا دامەزرێ، تا فشارەكان لە سەر ئیسرائیل كەم ببێتەوە و ئەو دژایەتیەی لە لایەن ووڵاتانەوە لە بەرانبەریدا دەكرێ بە هاتنی دەوڵەتی كورد دابەش بكرێ. بێگومان ئەو دەوڵەتە كوردییەی كە رابگەێندرێ خۆشەویست و مەقبوڵ نابێ لە لای ووڵاتانی ناوچەكە بە تایبەت ووڵاتانی عەرەب. جیاواز لەو راستیەی سەرەوە، بەشێك لە سیاسیەكان هەروەها ژمارەیەك لە دانیشتوانی ئیسرائیل باسی سەربەخۆیی كورد وەك مافێكی رەوا دەبینن و پشتگیری لێ دەكەن.
١١- سەبارەت بەپرسی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كە بە گەرمی باسی لێوەدەكرێت دەڵێن چی؟
راپرسی گشتی لە هەرێمی كوردستان بۆ هەر مەبەستێك بێ كارێكە كە پێوەندی بە بڕیاری گەلی كورد لەو بەشە لە كوردستانەوە هەیەو بە كارێكی قانونی دەزانم.
١٢-خەڵكی دەڵێن حكومەتی هەرێمی كوردستان ناتوانێت ئاو و كارەبا و بەنزین دابین بكات چۆن دەتوانێت دەوڵەت رابگەیەنێت؟
دروست نیە كێشەی ئاو و كارەبا تێكەڵ بە مەسەلەییكی سیاسی و گرینگ بكرێ. لەگەڵ ئەو راستیەی كە ئاو و كارەبا و بژیویی ژیان و دابین بوونی پێدوایستیەكانی كۆمەڵگا بایەخی خۆی هەیە بەڵام دروست نیە بە باس وبابەتێكی سیاسی گرینگەوە پێوەند بدرێ.
١٣- هەرای ئیعلامی ئێستا لە سەر سەربەخۆیی چ مەبەستیكی هەیە؟
لە سەرەتای هەر كردەوەییكی سیاسی،ئابووری و تەنانەت سەربازیشدا راگەیاندن و لێدوان دەوری بەرچاوی هەیە. لە پێوەند بەو پرسە گەورەیەش راگەیاندن دەبێ دەوری هەبێ. لە لایەكی دیكەوە بەرێوەبەرانی ئەو پرسە سیاسیە ،كەڵك لە هۆكانی راگەیاندن وەردەگرن بۆ ناساندن و شیكردنەوەی مەوزوعەكە و هەروەها پێناسە كردنی خۆیان و بۆچوونەكانیان لەو پێوەندەدا.
١٤- كۆنگرەیی نەتەوەیی زۆر كەس وەكوو لایەنی گرینگ سەیری دەكەن بۆ ئەم هەلومەرجە، واتا دەتوانێت رۆڵی گەورەی هەبێت لەپشتیوانی دەوڵەتی كوردی، ئەگەر وایە بۆ زیندووی ناكەنەوە؟
بە بۆچونی من كۆنگرەی نەتەوەیی ئەگەر هەر لە شێوەی ئەو كۆنگرە نەتەوەیەی كە لە ماوەی رابردوو هەوڵ بۆ پێك هاتنی درا و ژمارەیەك لایەن هەوڵیان دەدا بە مەبەستی قازانجی سیاسی لایەنەكانی خۆیان و پەراوێز خستنی لایەنی دیكە بە كاری بێنن، نەك ناتوانی دەوری باشی هەبێ بۆ سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان بەڵكو ئەو شێوە بەرنامەو كاركردەی هەر لە سەرەتاوە هەیبوو، ناتوانێ بە پێك هاتنی گرینگی ئەوتۆی هەبێ تا بتوانێ پشتیوانی دەوڵەتی كوردی بكات.
١٥- پێتانوایە پرۆسەی ئاشتی باكور، دروستكردنی كانتۆی رۆژئاوای كوردستان و ئەگەری سەربەخۆیی باشور لەم هەلومەرجەدا، كورد بگەیەنێتە سەركەوتن؟
بە باوەری من جیاوازی هەیە لە هەڵۆێستی لایەنە سیاسیەكانی ئەو سێ بەشەی كوردستان لە پێوەند بە ماف و ویستەكانی كورد. لە بەراوردو خۆێندنەوەی لایەنەكانی ناو جوڵانەوەی هەر كام لەو بەشانەی كوردستان جیاوازی دەبیندرێ. وەك ئاشكرایە كورد لەبەشی كوردستانی تركیا كار بۆ پێكەوە ژیانی ئاشتیانە لەگەڵ حكومەتی تركیادا دەكات و جوڵانەوەی كورد و كانتۆنەكان لە بەشی رۆژئاوا_سوریە، زیاتر باس لە مانەوە لە چوارچێوە سوریەدا دەكەن. لە گەڵ ئەو راستیانەدا دەكرێ بڵەین كورد لەو سێ بەشەی كوردستاندا بە بەشێك لە مافەكانی گەیشتوە و لە داهاتووشدا بە مافی بنچینەیی زیاتر دەگات.
١٦- مەترسی سەرهەڵدانی دەوڵەتێكی كوردی لەشێوەی سعودیە،، ئەریتیریا و سودان، تاچەند لەرێدایە لە داهاتوودا. كە لە جیاتی ئەوەی بێتە مایەی ئازادی و دیموكراسی، خەڵكی كوردستان گیرۆدە بكات؟
سەربەخۆیی كورد مەبەستێكی گەورەیە و ناكرێ بە ئەگەرەكان و مەترسی و گومانەكان لە داهاتووەكەی قسە بكرێ وترس لە گیرۆدە بوونی میللەت بكرێ. لە لاییكی دیكەوە میللەتی كورد لە هەرێمی كوردستان زۆری مەینەتی و چارەرەشی دیوە،لە بەر ئەو ئازارو مەینەتیانە و جیاوازی لە شێوەی بیر كردنەوەی خەڵكی كورد، دوورە خەڵكی كورد بە راگەیاندنی پرسی سەربەخۆیی گیرۆدەو تووش نەهامەتی و كێشە ببن. بە تایبەت ئەگەر لایەنە سیاسیەكان یەك هەڵۆێست و یەكگرتوو بن مەترسی بۆ سەرهەڵدانی تەنگژە كەمتر دەبێت.
١٧- باری دروستكردنی جوگرافیا و جیۆپۆلیتكی كوردستان لەبار نیە بۆ دروستكردنی دەوڵەتی كوردی و وڵاتانی دراوسێش لە كەمیندان، ئایا ئەم هەوڵە مەترسی ئەوەی نیە. هەرێمی فیدڕاڵیش لەدەستبچێت؟
بێ شك هەلومەرجی جوغرافیایی كوردستان و بوونی دراوسێ نەیارەكان و دوژمن، كێشەییكی گەورەیە.بەڵام ئەگەر یەكێك لە ووڵاتانی ناوچەكە رەزامەندی لە سەر سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان رابگەێنێ،كە دەگوترێ حكومەتی تركیا رەزامەندی خۆی دەربڕیوە، وێ دەچێ كێشەی جیددی بۆ هەرێمی كوردستان دروست نەبێ.
١٨- هەندێك دەڵێن ئێستا كۆنفدراڵی بۆ باشور لە راگەیاندنی دەوڵەت باشترە؟
لە راستیدا پرسی سەربەخۆیی پێویستی بە قوربانی و فیداكاری زۆر هەیە و هەر وەك لە سەرەتاوە باسم كرد دەبێ جەماوەری هەرێمی كوردستان بە باشی بۆ راگەیاندنی ئەو پرسە ئامادە بكرێ. پێم وایە ئەو كەسانەی باوەریان بەكۆنفدراڵی بۆ ئەم سەروبەندو و هەلومەرجە سیاسیەی ئێستای هەرێمی كوردستان هەیە،باش وایە گرینگی بە بیركردنەوەو بۆچونەكەیان بدرێ. چونكە دەكرێ لە ماوەی گەیشتن بە مافی كونفدراڵی كاری باش بكرێ و خەڵك زیاتر ئامادەی كاری خۆبەرێوەبەریی بكرێ بۆ قۆناغەكانی داهاتوو.
١٩- ئایا چانسی پێكەوەژیان لەگەڵ عێراق نەماوە، بۆیە باس لە ریفراندۆم و دەوڵەت دەكرێ، یان داعش ئەم باسەی هێناوەتە پیشەوە؟
لە ساڵی ١٩٩٢ زایینی بە دواوە هەرێمی كوردستان جیاواز لە ناوەند، دەسەڵاتی خۆ بەرێوەبەری هەبوەو بە كردەوە كوردستان خاوەن دەسەڵاتی بەرێوەبەریی نیمچە سەربەخۆ بووە.كورد لە مەودای پێكەوە ژیانی تێكرایی لە عێراقیشدا جێگەو پێگەی خۆی هەبوە.بەو تەجروبەی لە ماوەی چەندین ساڵی حكومەتداری نوێَ لە عێراقدا لە بەردەستدایە زۆر جار دەركەوتوە كە پێكەوە ژیانی پێك هاتەكانی عێراق بەو شێوە بیركردنەوە هەڵەو نادیموكراتیانەی دەسەڵاتدارانی عێراق و كێشە مەزهەبی و نەتەوەیی و هەروەها دەستێوەردانەكانی راستەوخۆی رژیمی ئێران لە كاروباری عێراق قورس و زەحمەتە.
پرسی ریفراندوم شتێكی نوێ نیە و هەر لە كۆنەوە باسی راپرسی كورد بۆ دیاری كردنی چارەنووسی خۆی لە ماوەی خەباتی ماف خوازانە كراوە،لە بەر ئەوە پرسی ریفراندۆم پێوەندی بە هاتنی داعشەوە نیە.